Ἡ Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς εἶναι ἑορτή τῆς Ἁγίας Τριάδος (τό Ἅγιο Πνεῦμα τιμᾶται ἀποκλειστικά τήν ἑπόμενη μέρα, τή Δευτέρα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος).
Ἡ Πεντηκοστή εἶναι καί θεωρεῖται ἑορτή τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἐπειδή μέ τήν κάθοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μάθαμε ὅ τι ὁ Θεός εἶναι Τριαδικός. Καί προηγουμένως, τόσο στήν Παλαιά Διαθήκη, σκιωδῶς, ὅσο καί στή διδασκαλία
τοῦ Χριστοῦ οἱ ἄνθρωποι μάθαιναν τό Τριαδικό τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἀπέκτησαν ἐμπειρική πεῖρα τῆς τριαδικῆς Ὑποστάσεώς Του μόνο κατά τήν Πεντηκοστή. Ἡ λύτρωση τοῦ ἀνθρωπίνου γένους πραγματοποιήθηκε μέ τή θέληση καί τήν ἐνέργεια καί τῶν τριῶν Θείων Προσώπων. Ἡ Ἁγία Τριάδα ἀποκαλύπτεται μέσα
στόν κόσμο καί τά τρία Πρόσωπα συνεργάζονται γιά τή σωτηρία ὁλόκληρου τοῦ κόσμου.

Ὁ Πατήρ ἐξαπέστειλε τόν Υἱό Του τό Μονογενῆ καί Αὐτός μέ τό Αἷμα Του ἐξαγόρασε κι ἔσωσε τήν ἀνθρώπινη φύση ἀπό τή φθορά καί τό θάνατο. Τώρα πλέον, ὁ ἄνθρωπος καθίστατο ἱκανός νά δεχθεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμα καί νά πραγματώσει τόν ἀνώτατο στόχο γιά τόν ἑαυτό του, πού ἦταν ἡ θέωση.
Ἡ Πεντηκοστή εἶναι ἡ γενέθλιος ἡμέρα τῆς Ἐκκλησίας.
Πενήντα μέρες ἀπό τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἤ δέκα μέρες ἀπό τήν Ἀνάληψή Του, ἡ Οἰκονομία τῆς Τριάδος ἐκπληρώνεται μέ τήν ἀποκάλυψη τοῦ Πατρός μέσα στό ἔργο τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ ἄνθρωπος, δεχόμενος τά δῶρα
τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γίνεται μέτοχος τῆς Τριαδικῆς ζωῆς καί προγεύεται τή θέωσή του. Στήν εἰκόνα τῆς Πεντηκοστῆς, τό γεγονός τῆς ἐπιφοίτησης τοῦ Ἁγίου Πνεύματος διαδραματίζεται μπροστά σέ ἕνα κτίριο καί ὄχι μέσα σέ αὐτό, γιά νά φανεῖ ὅτι ἡ σημασία τοῦ γεγονότος δέν ἐξαντλεῖται σέ ἐκεῖνο τόν συγκεκριμένο τόπο, οὔτε τή συγκεκριμένη στιγμή. Χαράσσεται μία ἀπέραντη προοπτική
πού ὑπερβαίνει τήν ἱστορική στιγμή καί ἐκφράζει τόν ἐσωτερικό λόγο
τῶν γεγονότων.
Τό Ἅγιο Πνεῦμα διατηρεῖ παντοτινά τήν παρουσία Του μέσα στήν Ἐκκλησία καί ἀποτελεῖ τόν ἀπαραίτητο ὅρο γιά τήν τέλεση τῶν Μυστηρίων της. Ἡ διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὀρθή διδασκαλία, ἡ Ἱεραποστολή, ἡ διαμόρφωση τῶν ὕμνων, τῶν προσευχῶν καί τῆς ὀρθόδοξης Ἁγιογραφίας εἶναι τρανή ἀπόδειξη ὅτι ἡ Ἐκκλησία
δέν εἶναι ἕνα ἀνθρώπινο καθίδρυμα, ἀλλά μία ζωντανή καί οὐσιαστική κοινότητα Θεοῦ καί ἀνθρώπων μέ κεφαλή τό Χριστό.
Ἡ εἰκόνα τῆς Πεντηκοστῆς παρουσιάζει τούς Ἀποστόλους νά κάθονται πάνω σέ ἕνα πάγκο, πού ἔχει ἡμικυκλικό σχῆμα.

Καταλαμβάνουν καί τίς δύο πλευρές του. Ἕξι στή μία σειρά καί ἕξι στήν ἄλλη. Ὅλοι βρίσκονται στό ἴδιο ἐπίπεδο, γιά νά δηλωθεῖ ἡ ἰσοτιμία, ἡ ἰσότητά τους καί ἡ ἁρμονία πού ἐπικρατεῖ στή σύνοδό τους.
Γι’ αὐτό οἱ Πατέρες τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων τοποθετοῦνται στίς εἰκόνες μέ τόν ἴδιο τρόπο. Σύμφωνα μέ τή διήγηση στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, ἦταν ἀναγκαία ἡ συμπλήρωση τῆς θέσης τοῦ Ἰούδα. Καί οἱ Ἀπόστολοι ἐξέλεξαν μεταξύ δύο, τό Ματθία (βλ. Πράξ. α΄, 26), ὥστε νά εἶναι καί πάλι δώδεκα. Ὁ ἀριθμός δώδεκα θυμίζει τίς δώδεκα φυλές τοῦ Ἰσραήλ καί ἔχει συμβολικό χαρακτῆρα, τόσο στήν Παλαιά ὅσο καί στήν Καινή Διαθήκη. Δηλώνει τήν τελειότητα τῆς Διαθήκης, τήν πληρότητα τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Αὐτός ὁ ἀριθμητικός συμβολισμός φανερώνει ἕνα δογματικό στοιχεῖο τῆς Πεντηκοστῆς, ὅτι τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος δόθηκαν σέ ὁλόκληρη τήν Ἐκκλησία, πού ἀποτελεῖται
ἀπό πλῆθος ἀνθρώπων ἑνωμένων διά τοῦ Πνεύματος σέ Σῶμα Χριστοῦ.
Παρόλα αὐτά, στήν εἰκόνα δέ βρίσκονται ὅλοι οἱ μαθητές τοῦ Χριστοῦ.
Αὐτό δέ σημαίνει ὅτι ὁ ἁγιογράφος κάνει διακρίσεις. Ἀντίθετα, τοποθετεῖ κι ἄλλους Ἀποστόλους, τονίζοντας ὅτι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ δέν περιορίζεται στούς δώδεκα καί στούς ἑβδομήκοντα μαθητές, ἀλλά ὅτι φωτίζεται καί ἁγιάζεται μέ τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὅλο τό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας.

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος καί οἱ Εὐαγγελιστές Μᾶρκος καί Λουκᾶς, ἄν καί δέν ἦταν παρόντες τήν ὥρα τοῦ γεγονότος, ἐντούτοις ἁγιογραφοῦνται, διότι κι αὐτοί φωτίστηκαν, ὅπως καί τόσοι ἄλλοι, τόσο πού μέ τίς πράξεις, τά λόγια καί τά ἔργα τους ἑδραίωσαν τήν Ἐκκλησία. Ἰδιαίτερα, ὁ Μᾶρκος καί ὁ Λουκᾶς, τοποθετοῦνται στήν εἰκόνα, γιατί μέ τή συγγραφή τοῦ Εὐαγγελίου τους ἔγιναν φορεῖς καί μάρτυρες τῆς πλήρωσης τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Θεοῦ πρός τό λαό Του. Αὐτοί πού ἔγραψαν Εὐαγγέλιο τό κρατοῦν στά χέρια τους, γιά νά θυμίζουν στό λαό ὅτι ἡ ζωή καί ἡ διδακαλία τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ μεταδόθηκε στούς μάρτυρες τῆς ζωῆς Του καί θά διαδοθεῖ σέ ὅλα τά μήκη καί πλάτη τῆς γῆς μέ τήν ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (βλ. Πράξ. α΄, 8).
Οἱ ὑπόλοιποι Ἀπόστολοι κρατοῦν στά χέρια τους εἰλητάρια, πού συμβολίζουν τό κήρυγμα.

Ἄν καί δέν εἶχαν καταγράψει ὁ,τιδήποτε, μέ τά εἰλητάρια δηλώνεται ἡ ἐκπλήρωση τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Χριστοῦ σχετικά μέ τήν ἀποστολή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τό ὁποῖο θά ἐξηγοῦσε στούς Ἀποστόλους τή διδασκαλία τοῦ Κυρίου (βλ. Ἰω. ιδ΄, 26), τήν ὁποία θά κήρυτταν σ’ ὅλη τήν οἰκουμένη.
Οἱ δύο πρωτοκορυφαῖοι Ἀπόστολοι, Πέτρος καί Παῦλος, κάθονται ἀπέναντι στή μέση τοῦ τόξου καί μεταξύ τους δημιουργεῖται κενό. Εἶναι ἡ θέση τοῦ Διδασκάλου Χριστοῦ, πού εἶναι ἡ Κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας τήν ὁποία ἐπισκοπεῖ, κυβερνᾶ καί κατευθύνει ἀοράτως.
Ἡ Παναγία δέ βρίσκεται στήν Εἰκόνα τῆς Πεντηκοστῆς, ὅπως συμβαίνει στήν Εἰκόνα τῆς Ἀνάληψης, γιατί ἀπό τή στιγμή τῆς ἐκ Πνεύματος Ἁγίου συλλήψεως τοῦ Χριστοῦ εἶχε ἤδη ἐπισκιαστεῖ ἀπό τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ὁ Οὐσπένκυ, σχολιάζοντας τό θέμα, ἀναφέρει ὅτι, ἄν ἡ Παναγία βρισκόταν στή σύνθεση, τότε θά ἦταν αὐτή τό κύριο πρόσωπο καί οἱ Ἀπόστολοι σέ δεύτερο ἐπίπεδο. Ὁ στόχος τῆς Εἰκόνας, τόν ὁποῖο καί πετυχαίνει, εἶναι νά φανεῖ ἡ ἰσοτιμία ὁλόκληρου τοῦ Ἀποστολικοῦ κύκλου.
Στίς ἄκρες κάτω κάθονται δύο νέοι, ὅπως καί στό τραπέζι τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου.
Κάθονται ὁ Φίλιππος καί ὁ Θωμᾶς. Ὁ χορός τῶν Ἀποστόλων ἀποτελεῖ τό θεμέλιο της Ἐκκλησίας καί οἱ χειροτονίες πού πραγματοποίησαν δηλώνουν τήν ἐγκυρότητα τῆς ἀποστολικῆς διαδοχῆς στό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας.
Αὐτή ἡ ἀποστολική διαδοχή εἶναι βασική προϋπόθεση γιά τή γνησιότητα τῆς Ἐκκλησίας μέχρι σήμερα, ὅπως τήν ὁμολογοῦμε στό Σύμβολο τῆς Πίστεως.
Δέν εἶναι τυχαία ἡ τοποθέτηση νέων στίς ἄκρες. Δηλώνει ὅτι ὁ Ἀποστολικός κύκλος δέν περιορίζεται. Συνεχίζονται οἱ σειρές ἀπό νέους Ἀποστόλους καί θά συνεχίζονται μέχρι τό τέλος τῶν αἰώνων. Τό Ἅγιο Πνεῦμα παραμένει συνεχῶς στήν Ἐκκλησία καί ἁγιάζει ὅλους ὅσους Τό δέχονται (βλ. Ἰω. ιδ΄, 16 – 17).
Κανένας ἀπό τούς Ἀποστόλους δέν ἔχει τήν ἴδια στάση ἤ κίνηση μέ ἄλλον.
Ἀπουσιάζει ἡ μονοτονία, ὅπως καί τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος διαφέρουν μεταξύ τους. Παρόλα αὐτά, ἡ ἑτερότητα μέσα στήν ἑνότητα ἐκφράζει τήν καθολικότητα τῆς Ἐκκλησίας. Πάνω ἀπό τούς Ἀποστόλους ἀπεικονίζεται, σέ σχῆμα ἑνός ἡμικυκλίου, τό οὐράνιο στερέωμα, ἀπό τό ὁποῖο κατέρχεται τό Ἅγιο Πνεῦμα ὡς ἀκτίνες, δηλαδή μέ τή μορφή πύρινων γλωσσῶν.
Κάθε Ἀπόστολος παίρνει τά δῶρα, τάχαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Οἱ πύρινες γλῶσσες κατέβηκαν χωριστά γιά κάθε ἕνα μέλος τῆς Ἐκκλησίας.
Ὁ ἁγιασμός δέ δόθηκε σέ ἕνα πρόσωπο κι ἀπό αὐτό σέ ἄλλο, ἀλλά ἄμεσα στό κάθε μέλος τῆς Ἐκκλησίας. Τώρα, ὁ ἄνθρωπος δέ δέχεται ἐξωτερικά τήν Τριαδική ἀποκάλυψη, ὅπως ἔγινε στή Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ καί στή Μεταμόρφωση, ἀλλά ἐσωτερικά, ὅπως ἔγινε τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς.
Σκοπός τῆς ἀποκάλυψης αὐτῆς εἶναι ἡ πνευματική ἐν Χριστῷ τελείωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τή βοήθεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μέσα ἀπό τό Βάπτισμα καί τή σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέ τό μυστήριο τοῦ Χρίσματος.
Κάτω σέ μία μαύρη ἁψίδα, βρίσκεται ἕνας ἡλικιωμένος βασιλιάς.

Εἶναι ἡ προσωποποίηση τοῦ κόσμου. Σέ μερικές ἁγιογραφίες στή θέση τοῦ κόσμου βρίσκονται ἄνθρωποι διαφόρων ἐθνῶν μέ τά δικά τους ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά. Τό σκοτάδι πού περιβάλλει τόν κόσμο καί τούς ἀνθρώπους, φανερώνει τό σκοτάδι τῆς ἀγνωσίας, τήν ἀπουσία τοῦ νοήματος τῆς ζωῆς καί τή σκιά τοῦ θανάτου πού κυριαρχεῖ, ὅταν ἀπουσιάζει ὁ Λόγος τῆς Ζωῆς καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο πού ὁδηγεῖ στήν ἀλήθεια (βλ. Ἰω. ιστ΄, 13). Τείνει τά χέρια του νά πάρει κι αὐτός τή Χάρη τοῦ Εὐαγγελίου. Κρατεῖ μέ σεβασμό μία σινδόνη μέ τά δώδεκα
εἰλητάρια τῶν Ἀποστόλων, πού εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ πού θά κηρυχθεῖ
σέ ὅλη τήν οἰκουμένη.
Ἡ Εἰκόνα τῆς Πεντηκοστῆς μᾶς προτρέπει νά δοῦμε τό φῶς πού περιβάλλει τούς Ἀποστόλους σέ ἀντίθεση μέ τό σκοτάδι,στό ὁποῖο ρίχθηκε ὁ κόσμος μετά τήν πτώση του. Ἄρα, σκοπός τοῦ Παρακλήτου εἶναι, διά μέσου τῆς Ἐκκλησίας, ὁ κόσμος νά κατηχηθεῖ, νά ἁγιαστεῖ, νά ὁλοκληρωθεῖ καί νά ἀναγεννηθεῖ πνευματικά, γιά νά μπορέσει νά ζήσει ἀληθινά.
Δέσποινας Ἰωάννου – Βασιλείου
Πρεσβυτέρας – Ἐκπαιδευτικοῦ